|
|
| |
ZEYBEK
Ege denilince akla Zeybek gelir. Mert, cesur, atılgan, mazluma dost, haksızlığa düşman olarak tanınırlar. Türk köylüsünün tipik bir örneğidir. Kurtuluş savaşında gösterdikleri başarılar ünlerine ün katmıştır. Bugün Zeybeklik tarihi bir anı olarak yaşatılmaktadır.
Bölgenin oyun türü Zeybektir. Batı Anadolu'nun hemen hemen her, yerinde ''Zeybek'' türündeki oyunlar,görülür. Afyon, Antalya, Isparta, Burdur, Sakarya çizgisinin batı tarafında kalan illerimizde bu tür oyunun büyük etkileri vardır.
Yörede kadınların oynadığı oyunlara ''Kadın Zeybek'', erkeklerin oynadığı oyunlara ''Erkek Zeybek" denilmektedir. Kadınların oynadığı oyunlar erkeklerin oynadığı oyunlara göre daha yürüktür. Erkek oyunlarının yöredeki bir diğer adı da "Ağır Zeybek" tir. Ege nin bir çok yerinde oynanan bu tür oyunların en ağırlarına İzmir, Aydın, Muğla, Manisa illerinde rastlamak mümkündür. Zeybek oyunlarının diğer oyunlara (Bar, Halay, Horon v.b.) göre en büyük özelliği tek olarak serbest oynanmasıdır. Toplu olarak oynanan Zeybek oyunlarında oyuncular arasında müzik ve ritim hariç hiçbir bağ bulunmaz. Oyunu oynayan kişi hiçbir kurala bağlı kalmadan tamamen içinden geldiği gibi oynar.Zeybek oyunları toplu olarak oynandığında, yöresel olarak daire formu kullanılır.
-Şeytana bel bağlanır mı?
-Yardımcımızdır bağlanır
-Adem uşağına bel bağlanır mı ?
-Bağlanırsa ağlanır
-Varyemezlere acımak mı dayak mı Haktır?
-Dayak haktır
-Yiğitte ne yoktur?
-Merhamet
-Korkaklar zeytinleri nerede döverler?
-Ağaç dibekte
-Yiğitler yağı nerede kavurur?
-Zalim göbeğinde
Sorular bitince Efe kalkıp defne ağacının dibine gider ve yatağanı ağaca saplar. Yeni zeybekler bu yemin ile zeybekliğe ve efeye sadık kalacağına söz vermiş olurlar. 7 kere yatağanın altında geçerler. Efe zeybeklerin alnını öper ve elini öptürür. Ve yatağanı ağaçtan sökerek zeybeklere verir.
KAFKAS
Kafkas oyunları ayrı bir tattır. Çünkü Kafkas oyunu tamamıyla solo ve artistik oyundur. Kafkas oyunlarında erkeğin oynayışı daha serttir, kızın ise daha yumuşak ve daha narindir. Kafkas oyunu içindeki duyguyu çıkartır o enerjiyi o güzelliği.
EGE YÖRESİ HAKKINDA BİLGİ...
Zeybek oyunları mertlik, yiğitlik ve gururun simgesidir. Sonsuz kahramanlık öykülerini içerir ve oldukça gösterişli ve etkileyicidir. Şahin ve kartalın hareketlerinden esinlenerek sert ve cesur bir tavırla oynanır. Kolların koltuk altlarına kadar çekilip daha sonra kaldırılması, ayak çekerken başın biraz öne eğilmesi, otururken göğe doğru keskin bir bakış atılması hep kartaldan esinlenmelerdir.
Genel de oyunları ikiye ayırmak mümkündür:
1-Ağır Zeybekler 2- Kıvrak Zeybekler (yürük). Ancak Halikarnas Balıkçısına göre oyun oynanışı bakımından 3 ayrılır. 1-Meydanı dolaşıp elleri havaya kaldırma 2- Üzüm salkımı koparıp diz üstüne düşerek sepete koyma 3- Sepetteki üzümü ezerek şarap suyu çıkarma.
Halk Müziği: Yörenin ritmik özelliği, dokuz zamanlı oluşudur. Divan, bağlama, tambura, cura, üçtelli, zurna, sipsi, kaval, zillimaşa, davul, kaşık, kabak kemane.
Halk Oyunları: Yöre oynanan oyunlardan bazıları şöyle sıralanabilir; Harmandalı, Hantuman, Ötme Bülbül, Yunt Dağları, Koca Ümmet, Süslü Jandarma, Kordon, Yalabık, Kırmızı Buğday, Feraye, Fıstık, Ey yüceler, Meyhaneler, Kozaklı Kostak Ali, Hazeli, Sabahın Seher Vakti, İki Parmak, Eski Harmandalı, Yağcılar...
Hantuman: Kurtuluş savaşında belden aşağısını kaybetmiş bir kişinin oynadığı oyundur. Hantuman kazazede anlamına gelir. Yere yakın hatta yerde sürünerek oynanan bir oyundur.
Süslü Jandarma: Kurtuluş savaşı öncesinde Menemenin Türkelli Köyünde bir kişi işlediği suçtan dolayı dağa kaçmak zorunda kalır. Arkasından bir zaptiye kolu onu yakalamak için yola çıkmıştır. Bunu fark eden suçlu bir yolunu bulup zaptiye karakolunda bir nöbetçiyi saf dışı bırakır. Ve zaptiye kıyafetini giyerek karakolun içerisine karışır. Fakat kıyafetinin üzerine gümüş kösteğini takar. Karakol kumandanı bu kösteği göstererek Zaptiye süslü olmaz çıkar o kösteği der ve takmasını yasaklar. Bu tarihten sonra bu efenin oynadığı oyuna Süslü Jandarma adı verilmiştir.
Kırmızı Buğday: Düşman ile savaşırken sevdiğini görmek için köyüne doğru yola çıkan bir zeybek yolda düşman askerleri tarafından vurulur ve yarasına buğday başaklarını basar ve köyüne doğru yola devam eder. Köyüne vardığında yaralı zeybeği karşılayan köy halkı yere saçılan buğdayları görerek etkilenirler. Bu zeybeğin oynadığı oyuna bu yüzden Kırmızı Buğday adı verilmiştir.
Koca Ümmet: Menemenin bir köyünde Ümmet isimli bir zurnacı varmış.Ünü tüm bölgeye yayılmış ve müziği herkes tarafından çok sevilmiş. Kızlar evlenirken Ümmet'siz ata binmem diye diretir , erkekler askere mutlaka ümmet'in zurnası ile çaldığı melodilerle gitmişlerdir. Günün birinde Ümmet askere gider ve askerliğini yaptığı Aydın'da duyduğu Koca Arap zeybeğinin müziğini çok beğenir. Köyüne döndüğünde bu müziği kendi adına atfetmiş ve Koca Ümmet adını vermiştir. Bu müzikte oynanan oyuna bu yüzden müziğin adı verilmiştir.
Kızanlıktan Zeybekliğe Geçiş Töreni
Efe sözünün kökeni Rumca efe genç anlamına gelir.Düşünüldüğü gibi efendi sözcüğünün kısaltılmışı değildir. Zeybek cesur mert, acizleri koruyandır. Yaptığı işte ünlü ise efedir. Efelik kurumunun ağasıdır. Tabir edildiği gibi 7 dağın bekçisi ve yiğittirler. Efenin oğlu babası gibi yiğitse efeliğe layık görülür aksi takdirde efelik seçimle belli olur. Efelik kurumunun ağası efe, yiğitleri zeybekler, yeni girmiş sübyanlara ise kızan adı verilir. Kızanlıktan zeybekliğe geçebilmek için efenin vermiş olduğu bilgileri iyi uygulamak, keskin nişancı olmak, dürüst, çevik, zeki ve cesur olmaları gerekmektedir. Kızanlıktan zeybekliğe geçiş törenle olur. Bu tören aşağıda belirtilmiştir.
Tan ağarırken zeybekler dağa çıkarlar ve bir defne ağacı altında daire şeklinde otururlar. Yalnız zeybek adayı kızanlar ayakta durur. Kızanlar yatağanlarını 3 ez öpüp efeye verirler ve önünde diz çökerler.
Efe yüksek ses ile sorar kızanlar yanıtlar;
-Bu koca dağların sahibi kim?
-Erimiz
-Yiğidi kim?
-Efendimiz
-Susuz derede kavak biter mi?
-Bitmez
-Bitkisiz diyarda duman tüter mi?
-Tütmez
-Yiğit kime derler ?
-Sözünde durup efesi ile ölene
-İnsan dünyaya niye gelir ?
-Ölmek için
-Doğupta ölmekten kuşkulanan bebekler?
-Dertlenip hortlanmaya |
|
|
|
|
|
